3 Aralık Dünya Engelliler Günü… Acaba, yaşamsal örgütlenmede önlemler alınsa, doğuştan veya sonradan yeti yitimi olan bir yurttaş engellenmeden yaşayamaz mı? Bu konuda ayrıntılı bir tartışma için, kendisi de yeti yitimli Sn. Mağdule Demircioğlu’nun iktisat doktora tezinin kitabına (Sakat Emeği, Kibele Yay.,2010) bakabilirsiniz. Türkiye’de engelli yurttaşlarımızın sayısının 8.5 milyon olduğu söyleniyor. Bunun neredeyse yüzde 79’u işgücü kapsamı dışında, ne acı(klı) değil mi?
VERGİ DİZGESİ KOLAYLIKLARI
Kimi vergi yasalarında engellilere yönelik tümden vergi bağışıklığı (muafiyetler) ve konu bazında ayrıksılık (istisnalar) durumları var. Öncelikle Gelir Vergisi Yasası’na bakalım. Md. 31’e göre, ücret kazançlarında en- gellilik indirimi mevcut. Bu indirim çalışma gücü yitimi oranına göre ( yüzde 80 birinci derece, yüzde 60 ikinci derece, yüzde 40 üçüncü derece) değişiyor. 2014 yılında sırasıyla 800 TL, 400 TL, 190 TL idi. Bu derecenin belirlendiği
sağlık kurulu raporunun vergi idaresine sunulması gerekiyor. Bu indirim, serbest meslek faaliyetinde kişisel olarak veya bakmakla yükümlü bulunulan engelli olduğunda söz konusu ama ticari kazançlarda olanaklı değil. Örneğin iki engelli bir- birini tamamlayan dayanışmayla bir limited şirket kursalar, indirim yok! Kapitalizmin sosyo-politiği işte: Dayanışmak engellilere engellenmiş! Katma Değer Vergisi (KDV) Yasası’nın 17. Mad- desi’ne göre, engellilerin eğitim, meslek, günlük yaşam için üretilmiş özel araç-gereçler KDV’den istisna. Binek otomobil ve nakil vasıtaları hariç! İktidar, engellilere, ‘Oturun oturduğunuz yerde’ diyor!
Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) Yasası’nın II Sayılı çizelgesindeki kimi mallarda ÖTV istisnası mevcut. Burada yüzde 90 yitimli engelliler için malda özel tertibat koşulu aranmıyor.
Emlak Vergisi Yasası’nın 8. Maddesi’ne göre, engellilerin Türkiye’de 200 metrekareyi geçmeyen tek konutu (ortak mülkiyette hissesine düşen payı) bina vergisinden istisna…
Motorlu Taşıtlar Vergisi Yasası’nın 4. Maddesi’ne göre engellilerin özel tertibatlı taşıtları istisna kapsamında, %
90 yitimliler için özel tertibat şartı da yok.
SOSYAL GÜVENLİK DİZGESİ KOLAYLIKLARI
İki kolaylık var; ilki, malullük… Çalışma yetisinin yüzde 60’ını yitiren kişilere malulen emekli olma hakkı tanınıyor. Ama 1800 günlük prim şartı ve yanı sıra birinin bakımına muhtaç değilse 10 yıldır sigortalı olma şartı, işi zorlaştırıyor!
İkinci kolaylık da yüzde 40 yitimli engellilere erken emeklilik hakkı. Bu konudaki yasal düzenlemelere göre, değişik prim gün sayısı ve sigortalılık süresi koşulları mevcut. Bu koşullar yitim yüzdesine göre, sigortalılık başlangıç
tarihine göre farklılık gösteriyor. Ama tabloya genel olarak bakıldığında, engelli yurttaşlarımızın emekli olmaları giderek zorlaş(tırıl)ıyor.
Engelli sigortalıların rahatsızlıkları nedeniyle çalışamadıkları süreleri borçlanmaları ve SGK’nın sunduğu sağlık
hizmetlerinde katılım payı ödememe gibi kolaylıklar iktidarın aklından dahi geçmemektedir. Fıtratları böyle!
SON SÖZ
Evet, birtakım kolaylıklar var ama yetersiz, göstermelik. İnsanca duyguları engelleyen mafyatik kapitalizmin engellilere bakışı da bu işte!
Doç Dr. Melih Baş / Aydınlık Gazetesi 3 Aralık 2014