Kamu çalışanlarının çalışma gücünde kısmi kayıpların bulunması ya da çalışanların bakmakla yükümlü oldukları kişiler arasında çalışma gücü kaybı olanların bulunması halinde, çalışanların ücretlerinden kesilen gelir vergisine istisnalar uygulanmaktadır.
Engelli kimdir?
Doğuştan veya sonradan; bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılamada güçlükleri olan ve korunma, bakım veya rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişi, mevzuatta engelli olarak tanımlanmaktadır.
Engelli (sakatlık) indirimi
Çalışma gücünün kaybedilme oranına göre derecelendirilen çalışanlar ve bakmakla yükümlü oldukları kişilerden (eş, anne, baba ve yaşına bakılmaksızın çocuklar) dolayı, kamu çalışanlarının ücretlerinden, engellilik dereceleri itibariyle belirlenmiş miktarların indirilmesine engelli (sakatlık) indirimi denilmektedir.
193 sayılı Vergi Usul Kanununda engel dereceleri belirtilmiştir.
Bu düzenlemeye göre, çalışma gücü kaybı;
– %80 ve daha yukarı olanlar birinci derece engelli,
– %60 ile %79 arasında olanlar (%60 ve %79 dahil) ikinci derece engelli
– %40 ile %59 arasında olanlar (%40 ve %59 dahil) üçüncü derece engelli,
sayılmakta ve engel dereceleri itibariyle belirlenen aylık tutarlar, çalışanların gelir vergisi matrahına dahil ücretlerinden indirilmektedir.
Engelli indirimi tutarları
Her yıl bütçe kanunu ile belirlenene engelli indirimi tutarları, kamu personelinin (engelli veya engelli yakını) gelir vergilerine esas matrahından indirilmektedir. 2013 yılı engelli indirimi tutarları şu şekildedir.
-1 inci derece engeli bulunanlar için 800 TL.
-2 inci derece engeli bulunanlar için 440 TL.
-3 üncü derece engeli bulunanlar için 200 TL.
Engelli sayısının fazla olması
Kamu çalışanının engelli indiriminden yararlanacağı kişi sayısının bir kişiden fazla olması halinde, her kişi için bu rakamlar ayrı belirlenecek ve kamu çalışanlarının ücretlerinin hesabında tüm engelliler için hesaplanan tutarlar toplanarak dikkate alınacaktır.
Asgari geçimini etkiler mi?
Engelli indiriminin asgari geçim indirimi ile herhangi bir ilgisi bulunmamakla birlikte, engelli indirimi bazı durumlarda asgari geçim indiriminden yararlanmayı kısmen ya da tamamen engellemektedir.
Engelli indirimi gelir vergisine esas matrah üzerinden düşülmekte, asgari geçim indirimi ise belirlenen matrah üzerinden hesaplanan gelir vergisinden indirilmektedir.
Bu nedenle, kamu çalışanlarının ücretlerine engelli indirimi uygulanacak ise;
-Önce, gelir vergisi matrahı hesaplanacak ve bu matrahtan engelli indirimi tutarı düşülecektir.
-Sonra, engelli indirimi düşülmek suretiyle bulunan gelir vergisi matrahına, ilgili hakkında uygulanması gereken gelir vergisi uygulanmak suretiyle bulunacak miktardan, kişinin durumuna göre hak ettiği asgari geçim indirimi miktarı düşülecektir.
Bu hesaplama sırasında, engelli indirimleri düşüldükten sonra bulunan matraha uygulanan gelir vergisi oranı sonucunda bulunacak rakamın asgari geçim indiriminden daha düşük olması halinde, çalışan kişi asgari geçim indiriminin tamamından yararlanamayacaktır. İndirim sonrası oluşacak Gelir Vergisi matrahının sıfır (0) veya eksi (-) olması halinde ise, asgari geçim indirimi uygulanacak bir unsur söz konusu olamayacağından, çalışanlar asgari geçim indiriminden yararlanmamış olacaktır.
Maaşlara yansıması :
Engelli indirim oranının maaşa yansıması tutarın 0.15 ile çarpılması esasına dayanır. Yani yayınlanan indirim oranının %15’i esas alınır. Bu oran Gelir vergisi tarifesine göre belirlenir. 2015 yılı tarifeleri aşağıda ki gibidir. Geliriniz 12.000-TL nin üzerine çıktığında %20 olan 0,20 nin çarpımı esas alınmalıdır.
Örnek : Alınan maaşın vergi matrahı 12.000-TL nin altında kalmış bir engelli işçinin maaşına yansıyacak rakamı hesaplamak istersek:
Birinci derece engelli biri için 880-TL vergi matrahı varsayımı üzerinden gidersek.
880 x 0.15 : 132-TL 1. derece engellinin maaşına yansıyacaktır.
İkinci derece engelli biri için 440-TL vergi indirimi üzerinden gidersek :
440 x 0,15 : 66-TL 2. derece engellinin maaşına yansıyacaktır.
Üçüncü derece engelli biri için 200-TL vergi indirimi üzerinden gidersek :
200 x 0,15 : 30-TL 3. derece engellinin maaşına yansıyacaktır.
Uzun yoldan Asgari ücret ile çalışan bir işçinin 2015 engelli vergi indirimini hesaplamak istersek :
Asgari ücretlinin 2015 vergi matrahı : 1.021,28-TL‘dir.
1.021*0,15 : 153,15-TL
2015/2 döneminde yani 6. aydan sonra asgari Net ücrt 1.000,54-TL dir.
1.Derece Engelli
1.021-880 = 141-TL
141*0,15 = 21,15-TL
153,15 – 21,15 = 132-TL 1. derece engellinin vergi indirimi kapsamında maaşına yansıyacak tutardır. Net ele geçen : 1081,07 TL
2015-2 yani 6. aydan sonra NET ele geçen : 1.132,54-TL olacaktır.
2.Derece Engelli
1.021-440 = 581-TL
581*0,15 = 87,15-TL
153,15 – 87,15 = 66-TL 2. derece engellinin vergi indirimi kapsamında maaşına yansıyacak tutardır. Net ele geçen : 1015,07 TL
2015-2 yani 6. aydan sonra NET ele geçen : 1.066,54-TL
3.Derece Engelli
1.021-200 = 821-TL
821*0,15 = 123,15-TL
153,15 – 123,15 = 30-TL 3. derece engellinin vergi indirimi kapsamında maaşına yansıyacak tutardır. Net : 979,07 TL
2015-2 yani 6. aydan sonra NET ele geçen : 1.030,54-TL
Engelli indiriminden yararlanma başvurusu
Engelli indiriminden yararlanmak isten çalışanlar, ikamet ettikleri yerde bulunan şu kurumlardan birine;
-Vergi Dairesi Başkanlığına,
-Defterdarlık Gelir Müdürlüğüne,
-Vergi Dairesi Müdürlüğüne
-Malmüdürlüğüne
çalıştığı işyerinden alacağı çalışmakta olduğunu gösterir belge, TC Kimlik numarası ve 3 adet vesikalık fotoğrafla birlikte müracaat ederek, bu yerlerde bulunan matbu dilekçeyi doldurmak suretiyle başvuruda bulunurlar. (Çalışanın bakmakla yükümlü olduğu kişinin engelli olması halinde, hem engelli kişinin ve hem de çalışan kişinin TC Kimlik numarası ile 3’er adet vesikalık fotoğraf ibraz edilir.)
Başvurulan kurumlar, engelli olduğu belirtilen kişiyi, engelli sağlık raporu almak üzere ilgili engelli sağlık kuruluna sevk eder. Bu sağlık kurulunda düzenlenecek rapor üzerinde yapılacak işlemlerden sonra, engellilik dereceleri sakatlık indirimi kapsamında bulunanlara ilişkin raporların bir örneği kamu personelinin işyerine gönderilir.
Genel uygulama bu şekilde olmakla birlikte, yukarıda belirtilen kurumlara başvuru sırasında, başka bir sebepten dolayı alınmış olan sağlık raporlarının gerekli diğer belgelerle birlikte sunulması halinde, bu rapora istinaden yapılacak değerlendirmeler neticesinde, yeni rapor alınmasına gerek görülmeyen durumlar da olabilmektedir.
Engelli indirimi uygulaması farklılaştırılamaz mı?
Engelli indiriminden yararlanan kamu çalışanları için belirlenmiş tutarlar, engelli kişi sayısının birden fazla olması halinde, özellikle düşük ücret alanlar açısından herhangi bir anlam ifade etmemektedir. Ücreti düşük olan çalışanın gelir vergisine esas matrahı da düşük olacağından, 1 inci derece bir engelli ya da 2 nci derece iki engellinin olması durumunda, engelli indirimi matrahı aşabilmekte ve aşan kısımdan dolayı da çalışana herhangi bir ödeme yapılmamaktadır.
Öte yandan, asgari geçim indiriminin hesaplanan gelir vergisinden düşülmekte olması nedeniyle, engelli indiriminden dolayı ödenen gelir vergisi miktarı düştüğünden, asgari geçim indiriminden düşük miktarlarda ya da hiç yararlanamamaktadırlar. Bunun önlenmesi ve engelli indiriminin anlamlı olabilmesi için, asgari geçim indiriminden çalışanların doğrudan yararlandırılmasını sağlayacak bir uygulamaya gidilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.
Kaynak: Engelli Haber . org
