Yazı Başlıkları
Engelli Aracı Kullanım Şartları nelerdir? Engelliler adına alınan ÖTV ve MTV muafiyetli araçları kimler kullanabilir? Bu detaylı rehberde, engellilik oranına ve aracın türüne göre kullanım kurallarını, yasal düzenlemeleri ve dikkat edilmesi gerekenleri öğreneceksiniz.
Engelli Aracı Kullanım Şartları: Kimler Engelli Aracı Kullanabilir?
Engelli bireylerin ulaşım imkanlarını kolaylaştırmak amacıyla, devlet tarafından ÖTV (Özel Tüketim Vergisi) ve MTV (Motorlu Taşıtlar Vergisi) muafiyetleri sağlanarak araç edinme hakları bulunmaktadır. Ancak bu avantajla alınan araçların kimler tarafından kullanılabileceği konusu, engellilik oranına ve aracın özelliklerine göre farklılık göstermekte ve zaman zaman yanlış anlaşılabilmektedir. Peki, Engelli Aracı Kullanım Şartları tam olarak nelerdir ve bu araçları kimler kullanabilir? Gelin, bu önemli konuyu tüm detaylarıyla inceleyelim.
🚗 Engelli Araçlarının Hukuki Niteliği ve Temel Kural
Engelli adına alınan araçlar, belirli vergi avantajlarından faydalanarak edinildiği için, kullanım amaçları ve kullanıcıları konusunda özel yasal düzenlemelere tabidir. Temel prensip, bu araçların engelli bireyin ihtiyaçları doğrultusunda ve onun faydasına kullanılmasıdır. Aracın amacı, engelli bireyin sosyal hayata katılımını, erişimini ve yaşam kalitesini artırmaktır.
Bu kurallar, “Karayolları Trafik Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile belirlenmiştir. Bu yönetmelik, aracın tescil belgesinde (ruhsat) belirtilen özel ibareler ve engellilik raporundaki duruma göre kullanım izinlerini netleştirmektedir.
♿ Engellilik Oranına Göre Kullanım Şartları
Engelli aracı kullanım şartları, engelli sağlık kurulu raporunda belirtilen engellilik oranına ve aracın sahip olduğu özel donanıma göre iki ana kategoriye ayrılır:
1. %90 ve Üzeri Engelli Raporu Olan Kişi Adına Alınan Araçlar
Bu kategori, ÖTV ve MTV’den tam muafiyetle araç alan engelli bireyleri kapsar. Bu araçlar, engelli bireyin kendisinin araç kullanmasına gerek kalmadan, onun ulaşım ihtiyaçlarını karşılamak üzere tasarlanmıştır.
- 🇹🇷 Yurt İçinden Alınan Araçlar:
- Bu araçlar, engelli bireyin tıbbi gereksinimlerini karşılamak, biniş ve inişine yardımcı olmak, naklini sağlamak amacıyla kullanılmalıdır.
- Kimler Kullanabilir? Bu araçları, engelli bireyin araçta bulunması koşuluyla herkes kullanabilir. Yani, engelli kişi araçtayken, herhangi bir sürücü (3. derece yakın kısıtlaması olmaksızın) aracı kullanabilir.
- Engelli Kişi Araçta Yokken Kullanım: Engelli birey araçta değilken, aracın başkaları tarafından kişisel amaçlarla kullanılması yasal değildir. Ancak, engelli kişinin acil bir ihtiyacını karşılamak (örneğin, onu bir yerden almak için boş gitmek, ilacını temin etmek gibi) veya onun için gerekli bir taşıma hizmeti (örneğin hastaneye götürülecek ekipman) için kullanılmasına müsaade edilebilir. Bu durumların dışına çıkılması, aracın amacı dışında kullanıldığı anlamına gelir ve denetimlerde cezai yaptırımlarla karşılaşılmasına neden olabilir.
- Önemli Not: “Herkes kullanabilir” ifadesi genellikle engelli birey araçtayken geçerlidir ve aracın amacına uygunluğunu vurgular. Aracın tescil belgesinde bu duruma dair “Engellinin taşınması amacıyla özel tertibatlı / tertibatsız (Y) aracıdır” gibi bir ibare bulunur.
- 🌍 Yurt Dışından Getirilen Araçlar:
- Yurt dışından özel olarak getirilen ve %90 ve üzeri raporu olan engelli bireyler adına tescil edilen araçlar için kullanım kısıtlamaları daha sıkıdır.
- Kimler Kullanabilir? Bu araçları yalnızca engelli kişinin eşi, 3. dereceye kadar kan ve sıhri hısımlarından biri veya noterce düzenlenmiş iş akdine bağlı olarak istihdam edilen bir sürücü kullanabilir. Engelli kişinin araçta bulunması şartı burada da geçerlidir. Bu tür araçlar için “3. derece yakın sınırı” devam etmektedir.
2. %40-%89 Arası Engelli Raporu Olan Kişi Adına Alınan Araçlar (Özel Tertibatlı)
Bu kategori, engelliliği %40 ile %89 arasında olan ve engel durumuna göre araçta özel tertibat (donanım) bulunması zorunlu olan bireyleri kapsar. Bu kişiler genellikle kendi araçlarını kullanabilen, ancak engelliliklerinden dolayı araca özel modifikasyonlara ihtiyaç duyan bireylerdir.
- 🧑🦼 Engelli Bireyin Kendisinin Kullandığı Özel Tertibatlı Araçlar:
- Bu araçlar, engelli kişinin kendisi tarafından kullanılmak üzere özel olarak düzenlenmiştir ve aracın tescil belgesinde (ruhsatında) “Engelli sürücü tarafından kullanılmak üzere özel tertibatlıdır” ibaresi bulunur.
- Kimler Kullanabilir? Bu tür araçları yalnızca engelli bireyin kendisi (H/B sınıfı sürücü belgesi ile) kullanabilir.
- İstisnai Durum: Engelli sürücünün raporunda belirtilen engeline benzer bir sakatlığı bulunan ve H/B sınıfı sürücü belgesine sahip başka bir engelli sürücü de bu aracı kullanabilir. Ancak bu oldukça nadir bir durumdur ve genellikle denetimlerde sorun yaşanmaması adına yalnızca ruhsat sahibinin kullanması tavsiye edilir.
- 👨👩👧👦 Engelli Bireyin Kendisinin Kullanamadığı, Ancak Özel Tertibatlı Olan Araçlar (Sürücü Zorunluluğu Yoksa):
- Bazı durumlarda %40-89 arası engelli raporuna sahip bireyler, engel durumları nedeniyle araç kullanamazlar ancak onların ulaşımı için yine de özel tertibatlı bir araca ihtiyaç duyulabilir. Bu durum, aracın ruhsatında “Engelli sürücü tarafından kullanılamaz” ibaresiyle belirtilir.
- Kimler Kullanabilir? Bu araçları, engelli kişinin eşi, 3. dereceye kadar kan ve sıhri hısımlarından biri veya noterce düzenlenmiş iş akdine bağlı olarak istihdam edilen bir sürücü kullanabilir. Bu durumda da aracın engelli bireyin nakli veya faydası için kullanılması esastır.
- ⚙️ Araçta Özel Donanım Yoksa ve Otomatik Vitesli İse:
- Eğer engelli birey adına alınan araçta herhangi bir özel donanım yoksa (yani aracın orijinal teknik donanımında bir değişiklik yapılmamışsa) ve sadece otomatik vitesli ise, bu durum genellikle %90 ve üzeri engelli raporuyla alınan araçlar için geçerlidir. Bu durumda da yukarıda belirtildiği gibi, aracın engelli bireyin faydası için kullanılması şartıyla herkes tarafından kullanılabilir. Otomatik vites, kendiliğinden bir “özel donanım” sayılmaz; ancak engelli kişinin bu tip bir araca yönlendirilmesi raporuyla uygun görülmüş olabilir.
🩸 3. Derece Yakınlar Kimlerdir? Kapsamı Nedir?
Yukarıda belirtilen “3. dereceye kadar kan ve sıhri hısımları” ifadesinin kapsamı Türk Medeni Kanunu’na göre belirlenmiştir:
- 🩸 Birinci Derecede Kan Hısımları:
- Kişinin çocukları
- Kişinin annesi
- Kişinin babası
- 👰 İkinci Derecede Kan Hısımları:
- Kişinin kardeşleri
- Kişinin torunları
- Kişinin büyükannesi
- Kişinin büyükbabası
- 🧬 Üçüncü Derecede Kan Hısımları:
- Kişinin kardeşinin çocukları (yeğenleri)
- Kişinin dayısı
- Kişinin amcası
- Kişinin halası
- Kişinin teyzesi
- 💍 Birinci Derecede Sıhri (Kayın) Hısımlar (Evlilik Bağıyla Oluşanlar):
- Kişinin eşinin annesi (kayınvalidesi)
- Kişinin eşinin babası (kayınpederi)
- 🤵♀️ İkinci Derecede Sıhri (Kayın) Hısımlar:
- Kişinin eşinin kardeşleri (kayın, baldız, görümce)
- Kişinin eşinin büyükannesi
- Kişinin eşinin büyükbabası
- 👨👩👧👦 Üçüncü Derecede Sıhri (Kayın) Hısımlar:
- Kişinin eşinin kardeş çocukları (kayın, baldız ve görümce çocukları)
- Kişinin eşinin dayısı
- Kişinin eşinin amcası
- Kişinin eşinin halası
- Kişinin eşinin teyzesi
Bu listedeki tüm akrabalar, kan veya sıhri hısımlığın derecesine göre belirlenir. Eşler genellikle bu derecelendirmede doğrudan yer almaz ancak hukuki düzenlemeler çerçevesinde “yakın” olarak kabul edilir.
⚠️ Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
- Amaca Uygun Kullanım Esastır: En önemli kural, aracın vergi avantajı sağlanmasının ardındaki amacın dışına çıkılmamasıdır. Araç, engelli bireyin hayatını kolaylaştırmak için kullanılmalıdır.
- Tescil Belgesi (Ruhsat): Aracın ruhsatında yer alan “Engelli adına tescillidir” ve varsa diğer özel ibarelere dikkat edin. Bu ibareler, aracın kullanım koşullarını netleştirir.
- Denetimler ve Yaptırımlar: Trafik denetimlerinde, engelli adına tescilli araçların kullanım şartlarına uyulup uyulmadığı sıkça kontrol edilir. Kurallara aykırı kullanım durumunda, araç sahibine idari para cezası uygulanabilir, aracın bağlanması gibi yaptırımlarla karşılaşılabilir ve hatta sağlanan vergi muafiyetlerinin geri istenmesi gündeme gelebilir.
- Hukuki Sorumluluk: Aracın yasal sahibi engelli birey (veya vasisi) olduğundan, aracın yanlış veya yasalara aykırı kullanımından doğacak hukuki sorumluluklar da engelli birey veya vasisine aittir.
📌 Sonuç
Engelli Aracı Kullanım Şartları karmaşık gibi görünse de, temelinde engelli bireyin haklarını korumak ve vergi avantajlarının kötüye kullanılmasını engellemek yatar. %90 ve üzeri engelli raporu olanlar için yurt içinden alınan araçlar, engelli kişinin taşınması amacıyla neredeyse herkes tarafından kullanılabilirken, yurt dışından alınanlar ve %40-89 arası raporla özel tertibatlı araçlarda 3. derece yakın veya belirli sürücü kısıtlamaları devam etmektedir. Aracın ruhsatında yazan ibarelere dikkat etmek ve her zaman aracın asıl amacına uygun kullanıldığından emin olmak, herhangi bir yasal sorunla karşılaşmamak için en doğru yaklaşımdır. Şüphe duyduğunuz durumlarda, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı veya Trafik Tescil Bürolarından güncel ve kesin bilgi almanız faydalı olacaktır.
