Engelli Araç Alımı Şartları Nelerdir? ÖTV İndirimi Hesaplama Nasıl Yapılır?

Engellilerin ÖTV indirimli araç alımı için Engelli Araç Alımı Şartları nelerdir? %90 üzeri ve %40-89 arası engelliler için farklılaşan koşulları ve ÖTV indiriminin nasıl hesaplandığını bu kapsamlı rehberde öğrenin.

Engelli Araç Alımı Şartları Nelerdir? ÖTV İndirimi Hesaplama Nasıl Yapılır?

Engelli bireylerin sosyal hayata katılımını desteklemek ve ulaşım özgürlüklerini artırmak amacıyla devlet, ÖTV (Özel Tüketim Vergisi) ve MTV (Motorlu Taşıtlar Vergisi) muafiyetleri sunarak araç edinimini kolaylaştırıyor. Ancak bu avantajlardan yararlanabilmek için belirli Engelli Araç Alımı Şartları bulunuyor. Engellilik derecesi, rapor içeriği ve alınacak aracın türü gibi faktörler, indirim oranlarını ve başvuru sürecini doğrudan etkiliyor. Peki, bu fırsatlardan kimler nasıl faydalanabilir ve ÖTV indirimi nasıl hesaplanır? Gelin, tüm detaylara birlikte göz atalım.

---

🚗 Engelli Araç Alımında Sağlanan Avantajlar

Engelli bireylerin araç alımında yararlandığı en temel avantajlar, Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ve Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV) muafiyetleridir.

• ÖTV Muafiyeti: Sıfır araç alımlarında, aracın normalde tabi olduğu ÖTV, belirli şartlar altında alınmaz. Bu durum, aracın toplam maliyetini önemli ölçüde düşürür.
• MTV Muafiyeti: ÖTV muafiyetiyle alınan araçlar, ayrıca Motorlu Taşıtlar Vergisinden de muaftır. Bu, aracın kullanım süresi boyunca ek bir maliyet avantajı sağlar.

📌 Önemli Not: Bu avantajlar, ÖTV Kanunu’nun 7. maddesi ve ilgili tebliğler çerçevesinde belirlenir ve genellikle her beş yılda bir kez kullanılabilir. Beş yıl içinde araç satılırsa, sağlanan ÖTV muafiyeti geri ödenmek durumunda kalabilir.

---

🚘 Hangi Araç Türleri İçin ÖTV Avantajı Geçerli?

ÖTV Kanunu’na ekli (II) sayılı listede yer alan ve kayıt-tescile tabi olan bazı taşıtlar için engellilere yönelik ÖTV istisnası uygulanır:

• Binek Otomobiller: Motor silindir hacmi 1600 cm³ veya altında olan binek otomobil, panelvan, pick-up, arazi taşıtı, ATV, steyşın vagon vb. taşıtlar (Türk Gümrük Tarife Cetveli’nin 87.03 tarife pozisyonunda yer alanlar).
• Eşya Taşımaya Mahsus Araçlar: Motor silindir hacmi 2800 cm³ veya altında olan van, panelvan, kamyonet, pick-up vb. taşıtlar (87.04 tarife pozisyonunda yer alanlar).
• Motosikletler: (87.11 tarife pozisyonunda yer alanlar).

⚠️ Üst Sınır: ÖTV indiriminden faydalanılabilecek aracın KDV ve ÖTV hariç satış bedeli için Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından her yıl belirlenen bir üst limit bulunur. Bu limit, 2025 yılı için belirlenecek ve güncellenecektir. Aracı almadan önce güncel limitleri resmi kaynaklardan (Gelir İdaresi Başkanlığı veya araç bayileri) teyit etmek çok önemlidir. Eğer aracın KDV ve ÖTV hariç bedeli bu limiti aşarsa, ÖTV muafiyetinden faydalanılamaz.

---

🧑‍🦽 Engellilik Derecesine Göre Farklılaşan Şartlar

Engelli Araç Alımı Şartları, engelli bireyin sahip olduğu engellilik oranına göre iki temel kategoriye ayrılır:

1. %90 ve Üzeri Engelli Olanlar İçin Şartlar

Engellilik derecesi yüzde 90 veya daha fazla olan malûl ve engelliler, yukarıda belirtilen araçları beş yılda bir defa olmak üzere ilk iktisabı sırasında ÖTV ödemezler.

• Engel Sebebi Fark Etmez: Görme, işitme, konuşma, ortopedik, zihinsel engelliler veya organ nakli, böbrek rahatsızlığı gibi diğer sağlık sorunları nedeniyle %90 ve üzeri engellilik raporu olan herkes bu istisnadan yararlanabilir. Engelin niteliği önemli değildir.
• Kullanım Şartı Yok: Engelli bireyin taşıtı bizzat kullanması veya kullanamaması şartı aranmaz.
• Özel Tertibat Şartı Yok: Taşıtta herhangi bir mekanik ilave veya tadilat (özel tertibat) yapılması şartı aranmaz. Araç standart donanımda olabilir.
• Farklı Araç Tipleri: Panelvan, kombi gibi hem yük hem de yolcu taşımacılığında kullanılabilen çok amaçlı taşıtlar (hafif ticari taşıtlar) ve sürücü dahil 9 kişilik oturma yeri olan taşıtların (87.03 tarife pozisyonunda sınıflandırılan) ilk alımında da istisna uygulanabilir.
• Tekerlekli Sandalye/Sedye Uyum Zorunluluğu: Ancak taşıtı bizzat kullanamayacak durumda olanların, istisnadan yararlanabilmesi için aracın ilk alımından önce tekerlekli sandalye veya sedye ile binilmesine ve seyahat edilmesine uygun tertibat yaptırılması zorunluluğu aranır. Bu, aracın amacına uygunluğunu sağlar.

2. %90’ın Altında Engellilik Derecesi Olanlar (%40 – %89) İçin Şartlar

Engellilik derecesi yüzde 90’ın altında olanlar (en az %40), aşağıdaki koşulları sağladıklarında ÖTV istisnasından faydalanabilirler:

• Özel Tertibat Şartı: Aracın, engelliliğe uygun hareket ettirici “özel tertibat” ile donatılmış olması zorunludur. Bu tertibat, engellilik raporunda belirtilen kısıtlamalara uygun olmalıdır.
  • Örnekler: El ile kullanılan gaz-fren pedalları, direksiyon simidine entegre edilmiş özel kumandalar, gaz-fren pedalı adaptasyonları gibi doğrudan aracın sürüş aksamına etki eden donanımlar.
• Bizzat Kullanma Şartı: Bu istisnadan yararlanan engelli bireyin, aracı bizzat kendisinin kullanması gerekmektedir. Bu nedenle, engellilik durumuna uygun “H” veya “B” sınıfı sürücü belgesi (veya güncel adıyla özel kodlu “B” sınıfı ehliyet) ve özel tertibata ilişkin ibareleri (kod numaralarını) içeren bir ehliyete sahip olması şarttır.
• Engel Türü Kriteri: Bu kategoride, engellilik oranından ziyade, engelin araç kullanma yeteneğini nasıl etkilediği ve özel tertibata ihtiyaç duyulup duyulmadığı önemlidir. Örneğin, işitme engelliler, görme engelliler, böbrek rahatsızlığı olanlar, kalp nakli veya rahatsızlığı olanlar, zihinsel engelliler (eğer raporlarında özel tertibatlı araç kullanma ibaresi yoksa veya araç kullanmaları tıbbi olarak uygun değilse) genellikle bu ÖTV istisnasından yararlanamazlar. Zira bu engel grupları genellikle aracın hareket ettirici aksamında özel bir tertibata ihtiyaç duymazlar.
• Otomatik Vitesli Araçlar: Manuel vitesli bir taşıtı vites kolunda ve/veya debriyaj pedalında sabitlenmiş özel tertibat yaptırmadan kullanamayacak durumda olan engelliler için, otomatik vitesli taşıtlar da özel tertibatlı taşıt olarak kabul edilebilir. Bu durumun engelli sağlık kurulu raporunda açıkça belirtilmesi gerekmektedir. Yani, doktor raporunda “otomatik vitesli araç kullanabilir” veya “manuel vitesli araç kullanamaz” ibaresi bulunuyorsa, bu kişi ÖTV indiriminden otomatik vitesli araç için yararlanabilir.

---

📋 Ortak Şartlar ve Başvuru Süreci

Her iki engellilik grubu için de geçerli olan bazı ortak şartlar ve başvuru süreci adımları şunlardır:

• Engelli Sağlık Kurulu Raporu: En önemli belgedir. Yetkili devlet hastanelerinden alınmış, güncel ve “Özel Tertibatlı Araç Kullanabilir” veya “%90 ve Üzeri Engelli” ibarelerini içeren bir raporunuz olmalı. Raporun aslı veya noter onaylı sureti istenir.
• Sürücü Belgesi: %90’ın altı engelliler için H/B sınıfı ehliyet (veya yeni sistemdeki özel kodlu B sınıfı) ve rapordaki engeline uygun kodların sürücü belgesine işlenmiş olması zorunludur.
• Başvuru: ÖTV indirimli araç alımı için doğrudan araç bayilerine başvurulur. Bayiler, gerekli belgelerin tamamlanmasıyla ÖTV muafiyetli fatura düzenler.
• 5 Yıllık Kısıtlama: ÖTV ödenmeksizin alınan taşıt, alındığı tarihten itibaren 5 yıl boyunca satılamaz, devredilemez veya bağışlanamaz. Eğer 5 yıl içinde satılırsa, güncel ÖTV tutarı Maliye Bakanlığı’na ödenmek zorundadır. Ayrıca, 5 yıllık süre dolmadan aynı muafiyetten tekrar yararlanmak mümkün değildir.

---

🧮 ÖTV İndirimi Hesaplama Nasıl Yapılır? (Örnekle)

ÖTV indirimi hesaplaması, aracın vergisiz fiyatı ve ÖTV oranı üzerinden yapılır. Öncelikle, aracın ana vergisiz fiyatı belirlenir. Ardından, bu fiyat üzerinden ÖTV ve KDV eklenir.

Formül:

1. ÖTV Hariç Fiyat: Aracın fabrika çıkış (vergisiz) fiyatı.
2. ÖTV Tutarı: (ÖTV Hariç Fiyat) x (ÖTV Oranı)
3. KDV Dahil, ÖTV Hariç Fiyat: (ÖTV Hariç Fiyat) x (1 + KDV Oranı)
4. Vergisiz Toplam Fiyat: (ÖTV Hariç Fiyat) + (ÖTV Tutarı) + (KDV Tutarı)

Engelliler için ise ÖTV muafiyeti uygulandığı için, ödeyeceğiniz tutar ÖTV’siz fiyata KDV eklenmiş halidir.

Örnek Hesaplama (Varsayımsal Rakamlarla):

Diyelim ki almayı düşündüğünüz bir aracın:

• Vergisiz (Ham) Fiyatı: 400.000 TL
• ÖTV Oranı: %80 (Bu oran motor hacmi ve araç tipine göre değişir)
• KDV Oranı: %20

Normal Satış Fiyatı Hesabı:

1. ÖTV Tutarı: 400.000 TL * %80 = 320.000 TL
2. ÖTV’li Fiyat: 400.000 TL + 320.000 TL = 720.000 TL
3. KDV Tutarı: 720.000 TL * %20 = 144.000 TL
4. Normal Satış Fiyatı: 720.000 TL + 144.000 TL = 864.000 TL

Engelli (ÖTV Muafiyetli) Satış Fiyatı Hesabı: Engelli alımında ÖTV tutarı (320.000 TL) ödenmez.

1. Vergisiz (Ham) Fiyat: 400.000 TL
2. KDV Tutarı (Vergisiz Fiyat üzerinden): 400.000 TL * %20 = 80.000 TL
3. Engelliye Özel Satış Fiyatı: 400.000 TL + 80.000 TL = 480.000 TL

Bu örnekte, engelli indirimiyle araç, yaklaşık 384.000 TL daha ucuza gelmektedir. Ancak bu hesaplama, aracın KDV ve ÖTV hariç fiyatının yıllık belirlenen üst limiti aşmadığı varsayımına dayanmaktadır.

---

🔚 Sonuç

Engelli Araç Alımı Şartları, engelli bireylerin ulaşım ihtiyaçlarını daha uygun maliyetlerle karşılamaları için önemli bir fırsat sunar. Ancak bu avantajlardan doğru şekilde yararlanabilmek için, engellilik oranınıza ve aracın özelliklerine göre belirlenen şartları, gerekli belgeleri ve güncel ÖTV limitlerini iyi anlamanız gerekmektedir. Başvuru yapmadan önce, yetkili araç bayileri veya Gelir İdaresi Başkanlığı’nın resmi internet sitesi gibi güvenilir kaynaklardan en güncel bilgilere ulaşmanız, sorunsuz bir süreç yaşamanız için kritik öneme sahiptir.